تایبەت بە رۆژنامەی شكۆی كوردستان-
لەماوەی چەند رۆژی رابردو سەرۆک وەزیرانى عێراق لەگەل وەفدێکى حکومەتەکەى کە نوینەرایەتى هەرێمى کوردستانیشى لەگەڵدابو لە واشنتنى پایتەختى ویلایەتە یەکگرتوەکانى ئەمەریکایە، ئەجێنداى راگەیەنراوى سەرۆک وەزیران لەم سەردانەدا چەند بابەتێکى گرنگە لە پێش هەمویانەوە بارى ئابورى و دۆخى دارایی عێراق، بابەتى ئاسایش و شەڕ لە دژى تیرۆر و مەسەلەى وزە و کارەبا و پرسى گروپە چەکدارەکانیش بابەتێکى سەرەکى گفتوگۆکانى واشنتن و عێراق دەبن.
چاودێران بە گرنگیەوە تەماشاى سەردانەکەى مستەفا کازمى بۆ ویلایەتەیەکگرتوەکان دەکەن، چونکە ئەم سەردانە دەرخەرى قەبارەى ئەو پشتیوانیە دەبێت کە واشنتن پێشکەش بە سەرۆک وەزیرانى تازە دانراوى عیراقى دەکات.
ئەم سەردانە دەبێتە خاڵى دەستپێک لەوەدا ئایا کازمى وەک سەرۆک وەزیرانێک کە دەیەوێت گۆڕانکارى ریشەیی لە عێراقدا بکات سەرکەوتو دەبێت، یاخود ئەویش بەهەمان شێوەى سەرۆکەکانى پێشو، شەمەندەفەرى گۆڕانکارى و خەونەکانى بەر تاشەبەردى واقیعى ئاڵۆزى سیاسى و ئابورى و ئەمنى عێراق دەکەوێت.
لەو کاتەوە کە واشنتن رژێمى پێشوى عێراقى لە (2003) روخاندوە، دەستوەردانى دەرەکیی لە عێراقى نوێ بوە بە دیاردەیەکى راستەقینەى سیاسى، بەشێوەیەک کە عێراق سەروەرییەکەى لەدەستداوە، لەم دۆخەدا مستەفا کازمى وەک کەسێکى نزیک لە ئەمەریکا لەپاش چەند مانگ خۆپیشاندان و ناڕەزایەتى پۆستى سەرۆک وەزیرانى لە عێراقدا وەرگرت، وەک باسدەکرێت ویلایەتە یەکگرتوەکانى ئەمەریکا رۆڵى سەرەکیی بینیوە لە دانانى کازمیدا، بۆیە لە ئێستادا کازمیی و تیمەکەى چاوەڕوانى پشتیوانیەکى بەهێزى ئەو وڵاتەن، ئەم سەردانەش بە سەرەتاى ئەو پشتیوانیە دادەنرێت. ئایا واشنتن تاچەند لە ئاست ئەم پشتیوانیەدا دەبێت لەکاتێکدا حکومەتەکەى کازمى لەبەردەم دنیایەک کێشەى ناوخۆییدایە لە عێراق؟
مینا عورەیبى لە نوسینێکدا لە رۆژنامەى شەرق ئەلئەوسەت دەڵێت: ئەگەر واشنتن شێلگیر بێت لە رێگرتن لە فراوانبونى دەسەڵاتى ئێران لە ناوچەکەدا ئەوا دەبێت بە هەمو شێوەیەک پشتیوانى حکومەتى عێراق بکات، ناوبراو سەردانەکە بە دەرفەتێکى گەورە بۆ واشنتن لەقەڵەم دەدات لە پێناو پرۆژەیەکى گەورەى ئەمەریکى بۆ رێگریکردن لە فراوانتربونى دەسەڵاتى ئێران لە عێراق، لەدواى شکستى بڕیارى گەمارۆى چەک لە دژى ئێران.
خۆ ئەگەر واشنتن پشتیوانییەکى گەورەى کازمى بکات “وەک چاوەڕوان دەکرێت” ئەوا ئیدى لەگەڵ گەڕانەوەى بۆ عێراق ململانێى راستەقینەى میلیشیا چەکدارەکان و پارتە دەسترۆیشتوەکانى نزیک لە ئێران لەگەڵ کازمى و تیمەکەى دەستپێدەکات، بەڵام بەبێ ئەو پشتیوانیە ئیدى کازمیی هەژمار کراو لەسەر ئەمەریکا وەک هەمو سەرۆک وەزیرانەکانى پێشو، دەبێت لەبەردەم واقیعى عێراقدا چۆک دابدات.
وادیارە بەرپرسانى واشنتنیش ئەیانەوێت کازمى بە سەرکەوتویی رەوانەى عێراق بکەنەوە، بابەتى هاوکارى دارایی و ئابورى عێراق یەکێکە لە ئەجێندا گرنگەکانى سەردانەکە و وەفدى عێراق لەگەڵ بەڕێوەبەرى گشتى سندوقى نەختینەى نێودەوڵەتى و پیاوانى خاوەنکارى ئەمەریکى کۆبوەتەوە.
لاى خۆیەوە مایک پۆمپیۆ وەزیرى دەرەوەش سەردانى کازمى کرد لە شوێنى مانەوەى لە واشنتن و بەڵێنى هاوکاریەکى دارایی باشى عێراق داوە کە بڕەکەى (2.4) ملیۆن دۆلار دەبێت، پۆمپیۆ لە هەمانکاتدا ئاشکراى کرد کە داوایان لە بەغدا کرد بودجەى هەرێمى کوردستان رەوانە بکات.
کازمی لە سەردانەکەیدا بۆ واشنتۆن و لە دیداریدا لەگەڵ دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمەریکا جەختی کردەوە لە دروستکردنی پەیوەندی هاوبەش لە نێوان عێراق و ئەمەریکا لەسەر بنەمای ئابوری و بەرژەوەندی هاوبەش، هەروەها پێشوازی لە کۆمپانیا وەبەرهێنەرەکانی ئەمەریکا کرد لە عێراق.
بڕیارە هەرلەم سەردانەدا گرێبەستەکەى نێوان حکومەتى عێراق و کۆمپانیاى (شیڤرۆن)ى ئەمریکى واژۆ بکرێت، جگە لەوەى لە بوارى وەزە و کارەبا چەند رێککەوتنێک کراوە، بەبڕى هەشت ملیار دۆلار.
بەڵام بێگومان ئەو هاوکاریانە بێ داواکارى نابێت لەلایەن واشنتننەوە و ئەرکى کازمى لە گەڕانەوەدا ئەوەیە چۆن سود لەو هاوکاریانە ببینێت، بەلاى ئەمەریکیەکانیشەوە دورخستنەوەى عێراق لە ئێران یەکێکە لە گرنگترین ئەرکەکانى سەرۆک وەزیرانى نوێ.
وەزیرى دەرەوەى ئەمەریکا هاوکاریەکانى وڵاتەکەى وەبیر بەرپرسانى عێراق دەهێنێتەوە و دەڵێت: لەماوەى دوساڵدا (778) ملیۆن دۆلار زیاتر هاوکارى عێراق کراوە و ویلایەتەیەکگرتوەکان یەکەم وڵاتى پشتیوانى عێراقە لە روى داراییەوە.
سەردانى مستەفا کازمى بۆ واشنتن لە دواى سەردانێک دێت بۆ کۆمارى ئیسلامى ئێران، لەم سەردانانەدا کازمى دەیەوێت جەغت لە سەربەخۆیی بڕیارى عێراق و راگرتنى باڵانس لە نێوان هاوپەیمان و دۆستەکانى عێراقدا بکاتەوە، بەڵام دیوى ناوەوەى روداوەکان بەو شێوەیەش ئایدیاڵى نین، بەڵکو چاودێران رایان وایە؛ عێراق ناتوانێت بەو ئاسانیە لە ژێر فشارى ئێران لە لایەک ویلایەتەیەکگرتوەکانیش لە لاکەى تر دەرچێت ئەمە جگە لە وڵاتانى دیکە.
بۆنمونە پیشتر بڕیاربو بەر لە ئێران کازمى سەردانى سعودیە بکات، بەڵام هەتا ئێستاشى لەگەڵدا بێت ئەو سەردانە بە پاشساوى نەخۆشکەوتنى پاشاى سعودیە نەکراو بەر لەهەرشوێنێکیش کازمى سەردانى ئێرانى کرد، ئەمە دەرخەرى بەشێک لەو راستیانەیە کە ئێران بە ئاسانیی دەستبەردارى عێراق نابێت و خەون و بانگەشەکانى مستەفا کازمیش ئەگەر پێچەوانەى ئەو ویستە بێت، ئەوا بەر بەستی گەورەیانە لەبەردەمە.
بەپێى راپۆرتێکى تۆڕى (BBC) به‌ر له‌سه‌ردانه‌كه‌ى واشنتن، سەرۆکى سوپاى پاسدارانى ئێران سەردانى عێراقى کردوە و بوەتە میوانى حکومەتى عێراقیى.
بەپێى لێکدانەوەى تۆڕەکە، ئەو سەردانە پێش چەند سەعاتێک بەر لە فڕینى کازمى و وەفدى یاوەرى بەرە و واشنتن بێ پەیام نەبوە، بەڵکو تاران بە کازمیدا نامەى ئاڕاستەى واشنتن کردوە وەک بەشێک لە چاودێران باسى دەکەن، بەڵام سەرۆک وەزیرانى عێراق رایگەیاند: ئەوان نابنە نامەبەرى نێوان وڵاتان، بەڵکو ئەجێنداى تایبەت بەخۆیان هەیە و لە پێناوى داهاتوى عێراقیشدا دەچنە واشنتن.
ئەگەر چى لەوانەیە مەیلى راستەقینەى کازمى بۆ واشنتن بێت، بەڵام ئەو باش لە رۆڵى ئێرانیش لە عێراقدا تێگەیشتوە و ناتوانێت بە ئاسانى لە ئێران یاخى ببێت، بەڵکو خودى دانانیشى وەک سەرۆک وەزیران ئەگەر چى بە پشتیوانى ئەمەریکیەکان بو، بەڵام بێ رەزامەندیی و بێدەنگبونى ئێرانیش نەبوە .
عەبدولحەمید سائیح لە رۆژنامەى زەمان نوسیویەتى کازمى بەر لە سەردانەکەى لەلایەن کوتلە سیاسەکانى عێراقەوە داواى لێکراوە چونە دەرەوەى هێزەکانى ئەمەریکا یەکێک بێت لە داواکاریەکانى سەردانەکەى، بەڵام کازمى دەزانێت سەردانەکەى ئەو بۆ ئەمەریکا زیاتر بۆ گوێگرتنە نەک داواکردن چونکە داواکردن پێویستى بە هێزو توانایە و عێراقیش ئەمەى نیە.
رۆژنامەی (شەرق) نیمچە ئەهلی و نزیک لە ریفۆرمخوازان لە بابەتێکدا سەبارەت بە سەردانەکەى کازمی نوسیویەتی: کازمی بە باشی دەزانێت گەرەنتیی مانەوەی لە پۆستەکەیدا واشنتۆن و تاران-ە بگرە گەشتەکەی ئەو بۆ ئەمەریکا لە گەشتەکەی مانگی رابردوی بۆ ئێران گرنگترە، ئەو کە سێ مانگە ئەو پۆستەی وەرگرتوە و دەرەنجامی رێککەوتنی لایەنە سیاسییەکانی عێراق و گڵۆپی سەوزی واشنتۆن و تاران بوە، ناتوانێت پشت بە پشتیوانیی راستەوخۆی هیچ حیزب و لایەنێکی عێراقی ببەستێت و تەنانەت ئەنجومەنی نوێنەرانی وڵاتەکەشی روی خۆشی پیشان نادات، بۆیە ناچارە رێگەی دیکە بگرێتەبەر بۆ گەرەنتیی پۆستەکەی و مسۆگەرکردنی ئەو بەڵێنانەی بە شەقامی ناڕازیی وڵاتەکەی داوە.
ئەوەى تا ئێستا لەسەردانەکە دەخوێنرێتەوە سەرکەوتنە، واشتن داواى رۆژێکى تر مانەوەى لە کازمى و وەفدەکە کردوە، چەندین گرێبەست ئەنجامدراوە و بەڵێنى چەندین هاوکارى لە بوارە جیاجیاکاندا بە عێراق دراوە.
کەواتە هەرچەندە نەیارەکانى کازمى ویستیان لە گرنگى سەردانەکە کەم بکەنەوە وەک نورى مالکى کە لە بەرنامەیەکى تەلەفزیۆنیدا لە بایەخى سەردانەکەى کەم کردەوە، بەڵام وادەردەکەوێت سەرۆک وەزیرانى عێراق بەدەستى پڕو بەڵێنى زۆرەوە لە واشنتنەوە بەرەو بەغدا بگەڕێتەوە، وادیارە خوێنى کازمى لەلاى ئەمەریکیەکان لە خوێنى عەبادى و مالکى شیرینتر بێت.
بەڵام ئایا لەپاش گەڕانەوەى کازمى، عێراق دەتوانێت لە ئاست چاوەڕوانیەکانى واشنتندا بێت و کازمى دەتوانێت کۆتایی بەرۆڵى گروپە چەکدارەکان بهێنێت و چاکسازى لە سێکتەرە جیاوازەکان دەستپێبکات؟، لەهەمانکاتیشدا رۆڵ و چالاکیی ئێرانیش لە عێراق بەرتەسک بکاتەوە، چونکە ئەوە کەمترین داواى ئەمەریکیەکانە، کە بۆ عێراقیەکان ئەرکێکى ئاسان نابێت.
